Kamulaştırma, diğer bir adıyla istimlak, gerçek kişi ya da özel hukuk tüzel kişilerine ait olan taşınmazların mülkiyetinin Devlet veya diğer kamu tüzel kişileri tarafından alınması veya üzerinde irtifak hakkı kurulmasıdır. Anayasamızın 46. maddesine göre; istimlak bedelinin nakden ve peşin olarak ödenmesi esastır. Kamulaştırma bedellerinin ödenmesinde taksitlendirme seçeneği ise istisnadır. Anayasa’nın 46. maddesi ve Kamulaştırma Kanunu’nun 3. maddesi “büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılacak kamulaştırmalarda” taksit seçeneğinin uygulanabileceğini ifade eder. Taksitlendirme 5 yıldan fazla süreli olamamaktadır ve taksit miktarları eşit şekilde bölünmelidir.
Kamulaştırma işlemleri aşama aşama yapılır, öncelikle idarece yeterli ödenek hazır edilir ve böylece kamulaştırma işlemlerine başlanabilir. Her ne kadar Anayasa’da ve Kamulaştırma Kanunu’nda “İdarelerce yeterli ödenek temin edilmeden kamulaştırma işlemlerine başlanılamaz.” denilmişse de idareler bu hususu dikkate almadan kamulaştırma işlemelerine başlayabilmektedirler. Bazı idareler (devlet kurumları) Anayasa’ya ve Kamulaştırma Kanunu’na aykırı davranarak taksit ödemelerini düzenli yapmamakta, kamulaştırma bedelini ödememekte veyahut kamulaştırma işleminden yıllar sonra ödemektedirler. Bu durumda taşınmazı kamulaştırılan şahıslar, büyük mağduriyet yaşamakta ve ülkemizdeki enflasyon ve buna bağlı olarak Türk Lirası’ndaki değer kaybı nedeniyle kamulaştırma bedeli ile yapmayı planladığı birçok yatırımı yapamamaktadır. Bu sebeple makalemizde kamulaştırma işlemlerine ve dava aşamalarına göre kamulaştırma bedelinin ödenme zamanını ve ödenmemesi veya geç ödenmesi durumunda neler yapılabileceğini anlatacağız.
İDARE TARAFINDAN ÖNERİLEN TUTAR KABUL EDİLİRSE KAMULAŞTIRMA BEDELİ NE ZAMAN ÖDENMELİDİR VE ÖDEMEME / GEÇ ÖDEMEDE NE YAPILIR?
İdarelerce öncelikle satın alma usulü denilen pazarlık ile taşınmaz kamulaştırılmaya çalışılır. Ve idarece kamulaştırılacak taşınmazın malikine belirli bir bedel teklif edilir. Anlaşma tutanağı imzalanırken belirtilen bedelin 45 gün içinde ödeneceği malike tebliğ edilir ve malikten tapuda ferağ vermesi yani taşınmazın mülkiyetini idareye terk etmesi talep edilir. İdare, tapuda yapılacak işlem öncesi ödenecek tutarı bir bankaya bloke eder. Malikin tapuda ferağ vermesi ile istimlak bedeli bankadan ilgili şahsa ödenir. Normalde süreç böyle işler. Ancak bazen kamu kurumları bedeli hazır etmeden ve şahsa ödeme yapmadan tapuyu üzerine almaktadırlar ama bedeli ya ödememekte veya 45 günlük yasal süreden çok sonra ödemektedirler. Bedelin hiç ödenmemesi veya geç ödenmesi durumlarında şahsın dava açma hakkı bulunmaktadır. Kanun koyucunun bu noktadaki amacı şahsın ödememe veya geç ödemeden kaynaklı mağduriyetini gidermektir.
Eğer şahıs pazarlık aşamasında teklif edilen bedeli düşük bulur ve idare ile anlaşamaz ise bu kez idare dava yolu ile taşınmazı kamulaştırmak için malike dava açar. Bu davanın adı ise kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasıdır.
KAMULAŞTIRMA BEDELİNİN TESPİTİ DAVALARINDA İDARE TARAFINDAN DEPO EDİLEN MİKTAR NE ZAMAN ÖDENMELİDİR VE ÖDEMEME / GEÇ ÖDEMEDE NE YAPILIR?
Dava aşamasında taşınmazın bedeli bilirkişilerce belirlenir ve mahkemece idareye bedeli bankaya depo etmek üzere süre verilir. İdare bedeli bankaya depo eder ve İlk derece mahkeme aşamasında karar verildiğinde taşınmaz idarenin adına kesin olarak tescil edilir. Eğer dava 4 ay içinde sonuçlandırılmamışsa Kamulaştırma Kanunu m. 10, “Kamulaştırma bedelinin tespiti için açılan davanın dört ay içinde sonuçlandırılamaması hâlinde, tespit edilen bedele bu sürenin bitiminden itibaren kanuni faiz işletilir.” gereğince davanın açılış tarihinin üzerinden 4 aylık sürenin dolmasından itibaren yasal faiz uygulanır. Mahkemece bu faize kararda yer verilir. Her ne kadar dava aşamasında bedel depo edildiği için ödememe olgusu olmayacaksa da bir ihtimal de olsa ödenmeme durumunda ise kamulaştırma bedeline karar kesinleşinceye kadar yasal faiz, karar kesinleşmesinden itibaren ise kamu alacaklarına uygulanan en yüksek faiz işleyecektir.
Faiz alacağı fer‘i bir alacak olup, asıl alacağa yani kamulaştırma bedeline bağlı bir alacaktır. Dolayısıyla gerek kamulaştırma işlemlerinin başlangıcı aşamasında gerekse dava aşamasında hak kaybına uğramamak adına hukuki destek alınması, sürecin çok daha sağlıklı işlemesi açısından önemlidir.
Olgun Hukuk Konya- Av. Ümit OLGUN
Kamulaştırma ve İmar Hukuku Departmanı
Av. Hatice ASLAN
DETAYLI BİLGİ İÇİN
TELEFON VE WHATSAPP:+90 (553) 048 68 12
MAİL ADRESİ : olgunhukukburosu@gmail.com
*Olgun Hukuk, 30 kişilik yetkin kadrosu ile Türkiye geneline hizmet vermektedir.
Sinan zırhlı
Merhaba bizim otuz yıl önce babamızın bir kamulaştırma davası neticesinde ödenmesi gereken para babamın vefatı nedeni ile alınamamış..biz bunu yeni öğrendik ne yapmalıyız
Elif başdan
1982 yılındaki tahsil edilmemiş alacak nasıl geri alınır istimlak bedeli tarla